Сегодня 25.04.2024
Казахстанское время 10:11
| Главная » Файлы » Ән, Мәдениет, Өнер |
Шәкәрім Құдайбердіұлы (1858-1931)
| 28.11.2011, 15:27 | |
|
Туған жері қазіргі Шығыс Қазақстан облысының Абай ауданындағы Шыңғыстау бөктерінде 1858 ж. шілденің 11-де дүниеге келген. Оның әкесі Құдайберді Құнанбайдың үлкен бәйбішесі Күнкеден туған, Абаймен әкесі бір, шешесі бөлек. Шәкәрім сонда Абайға немере іні болып келеді. Құдайберді отыз жеті жасында дүниеден өткенде, атасы Құнанбайдың тәрбиесінде болған Шәкәрім жетімдік тауқыметін тарта қоймаған. Өзінің «Мұтылғанның өмірі» атты ғұмырнамалық өлеңінде бес жасында ауыл молдасынан сабақ ала бастағанын жазады. Атасы оның көңіліне қаяу түсірмей, бетінен қақпай, еркелетіп өсіреді: ол жөнінде ақынның өзі: «қажы марқұм мені „жетім» деп аяп, қысып оқыта алмай, жетімді сылтау етіп, ойыма не келсе, соны істеп ғылымсыз өстім» деп өкіне еске алады. Алайда ақылды бала өсе келе тез ес жиып, жеті жасынан бастап өлең сөзге бейімділігін танытады. Оның ерекше зеректігін аңғарған Абай Шәкәрімді өз қамқорлығына алады, «молда сабағынан» басқа орысша үйренеді. Былайғы өмірін ғылым білім қуумен қатар, домбыра тарту, гармонда ойнау, ән салу, саятшылық құру, сурет салу, т.б. өнерлерге арнайды. Оның өнеге көрген ортасы Құнанбай ауылының зиялы тобы, ұлы Абайдың тағылымы болды. Ол жас Шәкәрімнің азамат және ақын ретінде қалыптасуына ерекше әсер етеді. Абайдың кеңесімен әр түрлі кітаптар оқуға машықтанған Шәкәрім ақылы кемелденіп, ой өрісі тереңдеп өседі. Ақындық өнерін де таныта бастайды. Шығармалары «Түрік, қырғыз, қазақ һәм хандар шежіресі» атты тұңғыш кітабы 1911 ж. жарық көрген. Шәкәрімді философ, тарихшы, ойшыл ретінде де танытатын «Үш анық», «Мұсылсандық шарты» атты туындылары, әлеуметтік-ағартушылық арнадағы «Жолсыз жаза», «Қалқаман — Мамыр», «Ләйлі — Мәжнүн» т.б. жыр жинақтары мен поэмалары басылып шыққан. Оның сезімді жүрегінен «Бұл ән бұрынғы әннен өзгерек», «Жастық туралы», «Анадан алғаш туғанымда» сияқты жиырмаға тарта әсем әуезді әндер туған. Хафиз, Физули, А.С. Пушкин, Л.Н. Толстой т.б. шығармаларын қазақ тіліне аударған. Біреу сені мақтаса, қуанасың, Жамандаса, жабырқап суаласың. Мақтаған кім, сөккен кім — онда ісің жоқ, Бәрібір сен де елірме дуанасың. Дос мақтасса, не пайда онан саған, Дұшпан сөксе, не кемдік көрдің жаман? Шын сөзбенен мақтаса иә боқтаса, Мақтау — пайда, зиян ба жамандаған? Бойда жоқпен мақтаса, яки сөксе, Қуанбақ, не кейімек өзіңе еп пе? Ғаділ жүрек, таза ақыл мақтайтұғын, Солар сөкпес іс қылар жолды көксе. Дос мақтайды сен жақсы көрмек үшін, Дұшпан мақтар елірте бермек үшін. Есептемей есірік елің мақтар, Көп нені айтса, соны айтып ермек үшін. Бұл үш мақтау берер ме саған пайда, Мақтаулыны білерлік адам қайда? Өзіңнен ілгерілер сүйсінерлік Жол тап-тағы ақылды солай айда. Кейде дос та жамандар жоқ нәрсе үшін, Дұшпан сөгер сыртыңнан қайрап тісін. Өнері жоқ, өсекшіл ел жамандар, Өтірік пе, рас па, көрмей ішін. Келер-кетер зиян жоқ мұнан тағы, Мін болмайды наданның қорламағы. Білімділер сөгерлік ісің болса, Жоғалта бер, айласын ойла-дағы. Түйіп айтқан талассыз мақтау, боқтау, Жақсы іске — ындын, зиянға салар тоқтау. Көп наданның сөзімен құйқылжысаң, Сен де жында боласың есі жоқтау! | |
| Просмотров: 2833 | Загрузок: 0 | Комментарии: 1 | Рейтинг: 0.0/0 | |
| Всего комментариев: 1 | |
|
| |
Поиск
Меню
Категории раздела
Статистика
Онлайн всего: 1
Гостей: 1
Пользователей: 0
Самые скачиваемые рефераты
Случайные рефераты
| |||||||||||||||||||||||||||||||||